Ik hou van mensen die achteloos, zonder enige gekunsteldheid, een plaats geven aan uitdrukkingen in hun dagelijkse taalgebruik. Zo zei mijn vriend onlangs in een gesprek: ‘Ik ga daar zeker mijn bonen niet op te week leggen’, om aan te geven dat hij van een bepaalde zaak niet veel verwachtte. Ik kende deze uitdrukking niet, maar was gecharmeerd en begon te mijmeren over andere uitdrukkingen en spreekwoorden waarin bonen een rol spelen.
Zijn eigen boontjes doppen, (g)een heilig boontje zijn, een boon hebben voor iets of iemand, boontje komt om zijn loontje, er voor spek en bonen bij zitten … Na enig opzoekwerk vond ik ook nog de volgende pareltjes: in de bonen zijn (in de war zijn) en honger maakt rauwe bonen zoet (wie honger heeft, eet alles met smaak). Mooi hoe de bescheiden peulvrucht tot zoveel taalplezier leidt.
Ik vraag me af hoeveel mensen nog geregeld uitdrukkingen, zegswijzen en spreekwoorden gebruiken. Leren kinderen en jongeren ze nog op school? Of zijn ze met uitsterven bedreigd?
Het Nederlandse programma de Taalstaat richtte het Gezelschap van Geadopteerde Vergeetwoorden op. De bedoeling is dat luisteraars een woord adopteren dat in onbruik dreigt te geraken. Ze beloven hierbij plechtig dat ze zich zullen inzetten om het in leven te houden.
Misschien moeten we iets gelijkaardigs doen met uitdrukkingen? Uitdrukkingen geven immers kleur aan een taal. Ze zijn de beeldspraak en de poëzie van de gewone man.
Welke uitdrukking zouden jullie willen adopteren? Welke zegswijze mag zeker niet verdwijnen uit onze taal?
Dag Reine, je vriend Peter zijn grootvader, mijn vader dus, gebruikte verschillende uitdrukkingen die wij als kind van hem overnamen. Een daarvan was echt “Melseels” en hij gebruikte die als we al eens om hem moesten lachen. Ze ging als volgt:
“Lach niet Flavianus, dat ge niet vaart als uwen broeder Charel, thans rust hij in een donker hol achter Pietje Machels zijnen hof!”
Die bewuste hof lag achter het kerkhof van Melsele. :-)
Er was ook “Wiezeman”, die gebruikt werd in verschillen uitdrukkingen zoals:
“’t Is gebeurd zei Wiezeman, en hij had zijn ezel doodgeslagen.” of:
“Er valt iets , zei Wiezeman, en hij gooide zijn vrouw uit bed.”
Deze vind ik ook een goeie:
“Het komt! zei het meisje, en ze lag onder een dode soldaat”
vele groetjes en nog veel succes!
Eduard
Ik heb de meeste spreekwoorden van mijn grootvader geleerd. Hij gebruikt ze ook dagelijks alsof dat heel gewoon is. Met “voeten” heb je er ook veel. Het is grappig als mensen ze in de eerste plaats letterlijk nemen omdat ze de uitspraak nog nooit hebben gehoord. Zo zei ik een paar jaar geleden tegen een Nederlandse vriendin “ze moeten maar niet met mijn voeten spelen”, waarop zij spontaan zei “Ik begrijp niet waarom ze dat zouden doen”.
@Eduard: ‘Wiezeman’ klinkt wel heel mooi eigenlijk.
@Judith: ja, de verschillen tussen Vlaanderen en Nederland zijn vaak groot op het vlak van uitdrukkingen. Dat kan tot leuke situaties leiden :-)